Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme’ye göre engel kavramı, “diğer bireylerle eşit koşullar altında topluma tam ve etkin bir şekilde katılımın önünde engel teşkil eden uzun süreli fiziksel, zihinsel, düşünsel ya da algısal bozukluk” tablolarını içeren durumlar olarak tanımlanabilir. Dünya Sağlık Örgütü’nün hazırladığı İşlevsellik, Yetiyitimi ve Sağlığın Uluslararası Sınıflandırması’na göre ise engellilik bireyin mevcut sağlık durumuyla çevresel, fiziksel ve toplumsal koşulların etkileşimi sonucu ortaya çıkan bir kavram olarak tanımlanmaktadır.

Bir eğitim ortamında makul uyarlama; eğitim kurumundaki mekân ve etkinlikler ile eğitim olanakları ve hizmetlerine eşit erişimi ifade etmektedir. Öğrencinin başvurusu üzerine EOB uzmanları, öğrencinin uzman hekim onaylı sağlık raporlarını inceler, ihtiyaçlarını belirlemek üzere değerlendirme görüşmeleri yapar ve uygulanabilecek uyarlamalar belirlenir. Makul uyarlamalar, üniversitenin eğitim-öğretim amaçlarına, ilgili dersin hedeflerine uygun olarak belirlenir. Temel amaç ve hedeflere aykırı nitelikteki uygulamalar uyarlama kapsamında değerlendirilmez. Makul uyarlamalar başarıyı değil, eşit erişimi sağlamayı amaçlar.

Uyarlamaların uygulanmasına yönelik temel yasal kaynaklar uluslararası ve ulusal ölçekte bazı düzenlemelere dayanmaktadır. Bunlar Birleşmiş Milletler Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme, 5378 Sayılı Engelliler Hakkında Kanun ile Yükseköğretim Kurumları Engelliler Danışma ve Koordinasyon Yönetmeliği’dir.

Öğrenciniz, uyarlama mektubunu size getirmişse veya uyarlama mektubu EOB tarafından size iletilmişse etkileşimli süreçte belirlenen uyarlamaları artık uygulayabilirsiniz. Uygulama sırasında herhangi bir güçlükle karşılaşmanız durumunda size destek olmaları için EOB personeliyle iletişime geçebilirsiniz.

Uyarlama mektuplarını zamanında (en geç 2 hafta önce, mümkünse daha erken) öğretim üyesine teslim etmek öğrencinin sorumluluğundadır. Bazı uyarlamalar öğretim üyesi ve öğrenci dışındaki paydaşlarla ilgili düzenlemeler (örn; ayrı bir sınıf ya da ek gözetmen planlaması) içerdiğinden bunların kısa sürede tamamlanması mümkün olamayabilir. Böyle bir durumda öğrencinin uyarlaması bu sınavda geçerli olmaz. Bunun dışında uygulanabilir nitelikteki uyarlamaların eşit erişimi sağlamak adına hayata geçirilmesi önerilmektedir.

Başvuruda bulunan tüm öğrencilerimizin değerlendirmesi EOB personeli tarafından uzman hekim onaylı sağlık raporları incelenerek yapılır. EOB’nin tam zamanlı personelinin bu değerlendirme sürecinde yer almasıyla birlikte değerlendirme yanlılığının da önüne geçerek uygulamalarda tutarlılık sağlanır. Bir başka deyişle, benzer engel durumları ve/veya becerilere sahip olan öğrenciler için benzer uygulamalar devreye girer. Uyarlama mektuplarında tanı bilgisinin yazmamasının bir diğer sebebi özel nitelikli kişisel veri kapsamında yer alan sağlık durumuna ilişkin verilerin korunması, öğrencilerimizin olası ayrımcı süreçlere maruz kalmasının önüne geçilmesidir. Eşit erişim ve kapsayıcı öğretimin sağlanmasındaki en önemli unsur tanının kendisinden çok sağlık tablosu nedeniyle engelli bireyin hangi becerilerinin olumsuz yönde etkilendiği ve bunların ne şekilde aşılacağının belirlenmesidir. Uyarlama mektubu bu bilgileri içermelidir.

Üniversitemizde uyarlama mektupları EOB birim başkanı tarafından imzalandıktan sonra öğrenciye verilir ve öğrenciden öğretim üyesine imzalatması istenir. Bu süreç öğrencilerimizin verilerinin korunması amacıyla bu şekilde yürütülmekte, böylece öğrenci için belirtilen uygulamaların sadece öğrenci, birim personeli ve öğretim üyesi tarafından incelenmesi hedeflenmektedir.

Öğrencilerimizin süreçlerini takip edebilmek için mektupların aslını birimimizde arşivlemekteyiz. İmzaladıktan sonra mektubun bir kopyasını alabilirsiniz.

Her engel durumu gözle görünen, somut belirtileri içermeyebilir. Hatta pek çok engel durumu dış görünüşe bakarak anlaşılmayabilir. Başvuruda bulunan tüm öğrencilerimizin değerlendirmesi EOB personeli tarafından uzman hekim onaylı sağlık raporları incelenerek yapılır. Geçerli bir engel durumu ve sağlık raporu olmayan öğrenciler EOB hizmetlerinden faydalanamaz.

Sınıflarla ve ek gözetmen ihtiyacıyla ilgili düzenlemeler için birim personelimizle iletişime geçebilirsiniz.

Uyarlama alan tüm öğrenciler, diğer öğrenciler gibi ders ve sınav yükümlülüklerini yerine getirmelidir. Sınava girmeyen öğrencinin notu buna göre belirlenir. Diğer öğrenciler gibi sınava yeniden girme hakkı bulunuyorsa benzer uyarlamalar yeniden planlanır.

Uyarlama alan tüm öğrenciler, diğer öğrenciler gibi dersin yükümlülüklerini yerine getirmelidir. Derste uyarlama almayan öğrenciler için bir devam zorunluluğu yoksa engelli öğrencinin de derse devam etme zorunluluğu bulunmamaktadır.

Bu uyarlama, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, öğrenme güçlüğü gibi bazı bilişsel engel grupları için kuvvetle önerilmekle birlikte dersi veren öğretim üyesinin son kararına bırakılmaktadır.

Eğer verilen uyarlama öğrencinin ayrı bir sınıfta bireysel olarak sınava girmesi ise bunu dersi veren öğretim üyesi ve/veya dersin koordinatörünün düzenlemesi gerekmektedir. Her bölümün işleyişi farklı olduğu için EOB bu sürecin yönetimini bölümlere bırakmaktadır. Bununla birlikte mekânsal açıdan olanaklar kısıtlı ise farklı çözüm yollarının bulunması, diğer bölümlerle ya da ilgili personelle iletişime geçilmesi için sınavdan sorumlu öğretim üyesi EOB personeliyle iletişime geçerek süreci hızlandırabilir.

Bu uyarlamanın arkasındaki mantık, işitme kaybı/engelinin planlama, çalışma belleği, dikkat, duygusal ve davranışsal düzenleme, öz denetim, uyarıcıları düzenleme, düşünme, organize etme, problem çözme, karar verme, bilgiyi işlemleme gibi yürütücü işlevleri olumsuz etkilemesiyle ilişkilidir. İşitme kaybı/engeli olan bireyin gelişimsel olarak alıcı ve ifade edici dil süreçlerinde farklılıklar oluşabilir, bilgiyi işlemleme hızında, okuduğunu belleğine aktarma ve ilgili bilgiyi belleğinden geri çağırma süreçlerinde yavaşlama görülebilir. Bu nedenle işitme kaybı/engeli olan bireyler sınavlarda ek süre alabilir.

Engel düzeyi, var olan sağlık koşulların çevresel ve kişisel etmenlerle etkileşimine göre şekillenir. Aynı engel türüne, sağlık koşullarına sahip olsalar bile gereksinimler çevresel ve kişisel etmenlere göre farklılaşabilir. Örneğin, Braille alfabesi bilen ve bilmeyen iki kör öğrencinin uyarlamaları da farklı olacaktır. Bu son derece normaldir, sağlık raporlarının incelenmesinden sonraki değerlendirme görüşmeleri bu amaçla yapılmaktadır.

Kesinlikle daha iyi olur, birimimize kayıtlı olan öğrencilerimizi dönem başında başvuru yapmaları yönünde teşvik etmekteyiz. Bununla birlikte, birimimiz akademik yılın her döneminde yeni kayıt kabul etmektedir. Yeni tanı alan ya da birimimizin sunduğu hizmetlerden faydalanmaya henüz karar vermiş öğrencilerin birimimize kaydolmalarını önemsemekteyiz. Fakat elbette ki belirlenen hizmetlerin uygulamaya konması için zamanında başvuru yapmak öğrencilerin sorumluluğundadır.

Ders izlencelerine engelli öğrencilere yönelik bir not ekleyebilir ve dönem başında sözlü duyuru yapabilirsiniz. Eğer öğrencinizin sağlık durumundan ötürü dersinizde güçlük çektiğini düşünüyorsanız öğrencinizi doğrudan bölümünüzdeki engelli öğrenci danışmanına ya da birimimize yönlendirebilirsiniz. Dersinizin erişilebilir olup olmadığıyla ilgili fikir edinmek ve erişilebilirliğini artırmak için neler yapılabileceğini görüşmek üzere birimimizle iletişime geçebilirsiniz.

Evet, gerekir. EOB tarafından onaylanmayan uyarlamaların uygulanmasıyla ilgili sorumluluk öğretim üyesine aittir.

Öğrencilerimiz üniversite tercih dönemlerinde ÖSYM’nin belirlediği kriterler doğrultusunda yükseköğretim kurumlarına yerleştirilmektedir. Üniversitemizdeki bölümlerden herhangi birine yerleşen öğrencilerimizin tüm öğrencilerle aynı olanaklara eşit koşullarda erişme hakkı bulunmakta ve EOB, hizmetlerini bu doğrultuda belirlemektedir. Öğrencilerimizin yerleştikleri bölüme uygunlukla ilgili hususlar EOB’nin yetki ve sorumluluk alanı dışındadır.

Öğrencinin aldığı hizmetler ve eğer sizinle paylaşıldıysa, engel durumu ve tanısıyla ilgili bilgiler sadece öğretim faaliyetleri içinde yer alan personelle (öğretim üyesi, ders koordinatörü, araştırma görevlisi, lab görevlisi vb.) gerekli ise paylaşılır, bunun dışında gerekli ve ilgili olmayan bir bağlamda bu bilgiler gizli tutulmalıdır. Örneğin, sınavda gözetmenlik görevini yerine getirecek araştırma görevlisinin öğrencinin tanısını bilmesine gerek yoktur, bu personelin görev sırasında dikkat edeceği hususları bilmesi yeterlidir. Ayrıca ilgili derse kayıtlı tüm öğrencilerin listelendiği ve herkese açık bir duyuruda (örn; sınav yeri duyurusu) EOB’den destek alan öğrenci için diğer öğrencilerden farklı bir not, uyarı vs. belirtilmemeli, bu öğrenciyle özel olarak iletişime geçilerek duyurunun konusu hakkında konuşulmalıdır. Diğer öğrencilerin dikkatini çekmek ya da desteğini istemek için dahi sınıf içinde öğrencinin özel durumuna ilişkin duyuru yapılmamalı, öğrencinin izni olmadan engellilik durumu paylaşılmamalıdır.